Tarihçe

Sakarya Ticaret Borsasi Tarihçesi

19. yüzyil sonu itibariyle Osmanli devletinin en önemli ticaret ve tarim sehirlerinden biri olan Adapazari 20. yüzyila önemli bir ekonomik birikimle girmisti. Ekonomik, sosyo-kültürel ve nüfusu bakimindan idari olarak bagli oldugu sancagin en parlak kenti idi.

 

Adapazari’nin sahibi oldugu ekonomik büyüklük Türkiye’nin kurulan ilk on borsasindan birinin bu kentte kurulmasina vesile olmustur. Sakarya Ticaret Borsasi, Adapazarli tüccar ve ahalisinin zahire hububat ve un alim satimi için, Adapazari Zahire Borsasi adi ile kuruldu. Borsamiz, 10 Recep 1303 (14 Nisan 1886) tarihli Genel Borsalar Nizamnamesine bagli olarak, 18 Nisan 1925 tarihinde kurulmustur.

Un ve Zahire Tüccari Kandirali Hafiz Mustafa-Adapazari Unkapani’nda

 

 

Zahireci Mehmet Niyazi-Adapazari Unkapani’nda

 

18 Nisan 1925 tarihinde Cumhurbaskani Gazi Mustafa kemal ve Bakanlar Kurulu Imzasi ile Adapazari Ticaret ve Zahire Borsasi’nin açilmasi ile ilgili kararname söyleydi;

 

“Adapazari’nda küsadina lüzum görülen Ticaret ve Zahire Borsasi hakkinda ticaret vekâlet-i celilesinin 18/2/341 tarih ve Ticaret Müdüriyeti 37/10447 numrolu tezkiresi ile merbut nizamname icra vekilleri heyetinin 19/2/341 tarihli icraatinda lede’t-tezekkür kambiyo ve esham ve tahvilat muamelatiyla intikal etmek üzere borsalar hakkindaki 2 Nisan 302 tarihli nizamnameye tevfikan Adapazari’nda Ticaret Borsasi küsadi ve sureti merbut tebligat namenin tatbiki karar olunmustur 18/2/341 (18 Nisan 1925)

 

Türkiye reis-i Cumhuru Gazi Mustafa Kemal (Imza)

 

Basvekil ve Müdafaa-i Milliye Vekili (Imza) Adliye Vekili (Imza) Bahriye Vekili (Imza) Dahiliye Vekili (Imza) Hariciye Vekili (Imza) Maliye Vakili (Imza) Naarif Vekili  (Imza)   Nafia Vekili (Imza)  Ziraat Vekili  (Imza) Ticaret Vekili  (Imza) Sihhiye ve Muavenet-i Içtimai Vekili (Imza)”

 

 

Gazi Mustafa Kemal Imzali Adapazari Ticaret Borsasi’nin kurulus kararnamesi

 

Ülkemizin ilk borsalarindan biri olan Adapazari Ticaret Borsasi, Ticaret Bakanliginin 8 Nisan 1925 tarihli yazisi üzerine 18 Nisan 1925 tarihinde Cumhurbaskani Gazi Mustafa Kemal ve kabine üyesi 11 bakanin karari ile kurulmustur.

 

Kuruldugunda Adapazari Ticaret ve Zahire Borsasi’nin tüzügü 22 maddeden olusuyordu.

 

Adapazari Zahire Borsasinda islem yapmak üzere kayit olacak tüccar ve simsarlarin Adapazari Ticaret ve Sanayi Odasi’nda kayitli bulunmalari ve kanuna uygun hareket etmeleri sartti. Borsaya abone olan tüccarlar ancak kendi namlarina muamele yapabilirler abone olmayan tüccarlar ise borsaya giremezlerdi.

 

31 Mayis 1925 tarihli bir karar geregi Adapazari Zahire Borsasinda uygulanmakta olan yönetmeligin Biga ilçesinde kurulacak borsada da uygulanmasi kararlastirilmisti. Türkiye Reis-i Cumhuru Gazi Mustafa Kemal ve bakanlar kurulu karari ile ilgili kararnamede söyle deniliyordu:

 

“19/2/341 tarih ve 1702 numrolu kararnameye zeyildir.

 

Adapazari Zahire Borsasinda tatbik edilmekte olan talimatnamenin Biga kazasinda te’sis olunacak borsada da aynen tatbiki Ticaret Vakalet-i Celilesinin 31/5/341 tarih ve Ticaret müdüriyeti 2624/116 numrolu tezkeresi ile vuku’ bulan teklifi üzerine icra olunmasi hakkinda 31/5/341 tarihli ictimâ’inda tasvip ve kabul olunmustur. 31/5/341 (31 Temmuz 1925)

 

Türkiye Reis-i Cumhuru Gazi Mustafa Kemal (Imza)

 

Basvekil Adliye Vekaleti Vekili Müdafaa-i Milliye Vekili Bahriye Vekaleti Vekili Dahiliye Vekili Hariciye Vekili Maliye Vekaleti Vekili Maarif Vekili Nafia Vekili Ziraat Vekili Ticaret Vekili Sihhiye ve Muavenet-i Içtimaiye Vekili[1]”

 

2 Mayis 1928 tarihinde Adapazari ve Biga borsalari talimatnamelerinin ikinci maddesinde borsa muamelatinin köylere ve civar çiftliklere sümulünü ifade etmek üzere: “Zahire Borsasi bulmayan çiftlik ve köylerde zahire ve hububat ve un alanlar aldiklari malin cins ve fiyatini bir beyanname ile borsa encümenine bildirecektir.” Denilmekteydi. Bu durum islemlerin gerçeklesmesinde zorluk çikarttigi gibi bir yarari da bulunmuyordu. Borsa muamelatinin köyleri kapsamasi borsalar için bir gaye olmadigi cihetle degistirilmesi kararlastirilmisti.

 

1925 yilinda borsa faaliyete girdigi ilk yil 3836 lira 17 kurus gelir elde etmisti. Giderleri ise 3697 lira 18 kurustu. Bu dönemde ticaret Borsasi Ticaret Odasinin en büyük gelir kalemi idi.

 

1929 yilindaki dünya ekonomik buhrani Türkiye’yi de etkilemisti. Devlet pek çok alanda tedbirler almak yoluna gitmis bu durumda pek çok ticaret Borsasi da etkilenmisti. 12 Aralik 1931 tarihinde Adapazari Ticaret ve Zahire Borsasi lagvedilerek para ve esyalarini Adapazari Ticaret ve Sanayi Odasina devredilmisti.

 

 

Adapazari ve Izmit Ticaret ve Zahire borsalarinin lagvedilmesi.

 

Ikinci Dünya Savasi bittikten sonra Türkiye için ekonomik gelismeler daha da olumlu bir havaya girmisti. 1954 yilinda il olan Sakarya’da ticaret Borsasinin kurulmasi elzem durumda idi. Nihayetinde Sakarya Ticaret Borsasi, ilimizdeki tarim ürünlerinin ticaretini yapan tacirlerin tesebbüsü neticesinde Ticaret Bakanligi’nin 18 Subat 1957 tarihli onayi ile 19 Subat 1957 tarihinde tekrar kurulmus, 15 Nisan 1957 günü faaliyete geçmistir. Adapazari Ticaret Borsasi bu dönemde 215 üye ile 5 meslek komitesine sahipti. Bu teskilat, çesitli meslek dallarindaki üyeleriyle, ilin ticarî yasamina canlilik kazandirmistir.

 

1957 yilinda Adapazari Süpürge Borsasi da faaliyetine baslamistir. 16 Eylül 1965 tarihinde ise Adapazari Ticaret Borsasi, toptan patates pazari kurdu. Bu pazarda, patatesten baska, sogan, kabak ve süpürge teli alinip, satilacakti.

 

 

Sakarya Ticaret Borsasi’nin ikinci kurulus belgesi

 

Sakarya Ticaret Borsasi, 1957 yilinda Sakarya Ticaret ve Sanayi Odasi’nin mali olan bir binada hizmet vermeye baslamistir. Daha sonralari Adapazari Belediyesi’ne ait otobüs garajinin arkasinda bulunan 5 dönümlük arsayi kiralayarak 5 dönümlük arsada kendi imkânlari ile patates, sogan ve kabak çekirdegi yapan esnaf ve müstahsiller için dükkanlar tesis eserek Borsa içi alim satima geçmistir.

 

1977 yilinda Erenler ’de Patates Üretim ve Tüketim Kooperatifi’nin Borsa ile anlasmali Patates Hali’ni yapmasi ile garajlardaki esnaf buraya nakledilmis ve Borsa’nin dükkanlarida süpürge imalatçilarina kiraya verilerek süpürge otu Borsa içi alim-satima alinmistir. Böylece Borsamiz hem patates, sogan ve kabakta hem de süpürge otunda salon alim-satimina geçmistir. Ancak 3 adet binanin yeterli olmamasi neticesinde 1975 yilinda Erenler Patates Hali’nde 4 adet dükkânimiz üzerine insaat yapilarak büro kapsami buraya getirilmistir. Borsamiz 1999 yilina kadar faaliyetine ayni yerde devam etmistir.1992 yilinda, hükümetimizin borsalara gerekli önemi vermesi ve borsalarin faydasinin anlasilmasi neticesinde 164 sayili Borsalarin müteselsil sorumlulugu ile ilgili tebligin çikmasindan sonra kapasitemiz % 100 artmis ve yeni bir borsa alani yapilmasi ihtiyaci dogmustur.

 

Yine Borsamiz kendi imkânlari ile Tekeler Mahallesi Çevre Yolu’nda 30 dönüm arazi satin alarak,3 adet bina, alim-satim salonlari, sosyal tesisler ile 132 dükkânlik Zahireciler ve Süpürgeciler Sitesi insaatina baslamistir. Bu insaat 4 sene gibi kisa bir zaman içerisinde tamamlanmis ve Borsamiz 19 Nisan 1999 tarihinde Erenler’ de bulunan idare binasini mevcut yere naklederek faaliyete geçmistir. Tekeler Mahallesi Çevre Yolu üzerinde bulunan tesislerinde süpürge otunun borsa içi alim-satimini gerçeklestirmektedir.

 

Borsamiz tarihçesinin hazirlanmasi ve kaynaklarinin yayinlanmasindaki çalismalarindan dolayi Resul Narin’e tesekkürlerimizi sunariz.