Türkiye ile Libya arasında 13.08.2020 tarihinde imzalanan ve taraflar açısından iç onay süreçleri tamamlanıp resmen yürürlüğe giren Mutabakat Zaptı'na (MoU) ilişkin ilgide kayıtlı yazılarımız daha önce iletilmiştir.

Bu defa Ticaret Bakanlığı'ndan alınan ve ekte bir örneği sunulan yazıda, söz konusu MoU'nun temel amacının firma-işveren idare görüşmelerinin gerçekleştirilmesine zemin hazırlamak ve önemli kural ve ilkeleri belirleyen bir kılavuz metin görevi görmek olduğu, bu kapsamda, metnin esasen her iki tarafın (firma-işveren idare) görüşme yapmalarını sağlamak ve bunu kolaylaştırmak üzerine kurulduğu belirtilmektedir.

Bu çerçevede, bahse konu MoU'nun 4. Maddesi, "Akit tarafları, projelerin etraflı bir teknik ve iktisadi değerlendirilmesinin ve devamlılıklarının fizibilite etüdünün yapılmasına ilaveten, önceliklerinin belirlenmesine, bunlar üzerinde çalışmaya başlamaya veya bunları iptal etmeye ve ilgili hak ile borçları tasfiye etmeye teşvik ederler, ve akit tarafları, işlerin olası devamına ve/veya hak ve borçların sulhüne dair, işbu Mutabakat Zaptı'nın yürürlüğe girmesini takip eden 90 gün içerisinde bir anlaşmaya varmaya teşvik ederler; akit tarafların müzakerelere başlayamaması veya bir anlaşmaya varamaması veya projenin sonlandırılması durumunda, işbu Mutabakat Zaptı'nın yürürlüğe girmesini takip eden 180 gün içerisinde akit taraflar bir kesin hesap hazırlarlar ve ilgili haklara ve borçlara dair sulh olurlar." hükmünü amirdir.

Yazıda devamla, söz konusu MoU'da öngörülen takvim çerçevesindeki görüşmelerin yapılmasına yönelik ilk 90 günlük sürenin, 24 Aralık 2020 tarihi itibariyle dolduğu, kesin hesap (final account) için firmaların, Libyalı işveren idarelere başvurmaları için öngörülen ikinci 90 günlük sürenin de aynı günden itibaren başladığı bildirilmektedir. 

Bu kapsamda, ilk 90 günlük süre içerisinde Libyalı idarelere başvuru yapmış olan firmaların yanı sıra, herhangi bir görüşme talebinde bulunmamış olan firmalar da, kesin hesap için ilgili işveren idareye 90 gün içerisinde başvuru yapabileceklerdir. Başka bir deyişle, firmalarımız, MoU kapsamında, yürürlük tarihinden itibaren 180 gün içerisinde kesin hesap isteme hakkına sahip bulunmaktadır. 

Bununla birlikte, anlaşmanın temel amacının firma-işveren idare görüşmelerine zemin hazırlamak olduğu dikkate alındığında, ilk 90 gün içerisinde başvuru yapmamış olan firmaların da, halen, Libyalı idarelere yazılı olarak başvurabilmelerinin mümkün olduğu düşünülmektedir. Bu kapsamda, firmaların kesin hesap isteği öncesinde, Libyalı işveren idarelere yazılı olarak görüşme taleplerini iletmelerinin faydalı olacağı düşünülmektedir. 

Diğer taraftan, ilk 90 günlük süre içerisinde firmalarımızın bahse konu MoU kapsamında ilgili Libya idarelerine yazılı olarak yaptığı başvurulara herhangi bir dönüş alınamadığına ilişkin Birliğimizden ve STK'lardan iletilen bilgiler ve yazılar çerçevesinde, konunun, Dışişleri Bakanlığımıza yazılı olarak iletilerek, başta ODAC olmak üzere Libyalı işveren idarelerin firmalarımızın görüşme taleplerine dönüş yapmamasından duyulan rahatsızlığımızın iletildiği bildirilmektedir.

Konuya ilişkin olarak Dışişleri Bakanlığından alınan 17.12.2020 tarihli yazıda; Trablus Büyükelçiliğimizin Libya Planlama Bakanı Tahir El-Cuheymi ile bir görüşme gerçekleştirdiği ve bu görüşmede Libyalı Bakanın MoU'nun uygulanma iradesine ilişkin şüphe duyulmasına gerek olmadığını, Türk firmalarının projelerinin Libya'nın da yararına olduğunu, kendisinin başkanlığında oluşturulan bir komite kanalıyla ilgili işveren idarelere gerekli talimatların verildiğini, ancak içinde bulunulan bütçe koşulları nedeniyle işveren idarelerinin sıkıntı yaşadığını, gelecek mali yıl için Başkanlık Konseyi'nden (BK) ve BK Başkanı Sarraj'dan Türk firmalarının projelerine ilişkin özel bir fon talep ettiklerini ve fonun tahsisinin ardından işveren kuruluşların gerekli müzakereleri yapacağını belirttiği ifade edilmektedir. Söz konusu yazıda, devamla, Trablus Büyükelçimizce Bakan Cuheymi'ye, başvuruların cevapsız bırakılmamasının, Libya işveren idarelerin firmalarımızın başvuruları hakkında söz konusu firmalarımızla temasa geçip başvurunun alındığını teyit etmelerinin ve duruma ilişkin bilgi vermelerinin daha uygun olacağının dile getirildiği, Bakan Cuheymi'nin de, cevaben, başta İdari Merkezlerin Geliştirilmesi Ofisi (ODAC) olmak üzere ilgili Libya işveren kuruluşlarına gerekli hatırlatmalarda bulunacağını kaydettiği belirtilmektedir. 

Bu itibarla, MoU kapsamında belirlenen takvim çerçevesinde, isteyen firmalarımızın doğrudan kesin hesap başvurusunda bulunabilecekleri döneme gelinmiş olmakla birlikte, Libya tarafının açıklamaları ve yukarıda belirtilen hususlar dikkate alınarak, firmalarımızın, kesin hesap isteği öncesinde, Libyalı işveren idarelere yazılı olarak görüşme taleplerini iletmeye devam edebilecekleri düşünülmektedir.